Et introibo ad altare Dei, ad Deum, qui lætificat iuventutem meam

MINISTRANT

portal ministrantów posługujących w klasycznym rycie rzymskim

Bibliografia

Strona główna

Biblioteka ministranta

Ministrantura

Ceremoniał

Bibliografia

Służba ministranta podczas liturgii sprawowanej w nadzwyczajnej formie rytu rzymskiego w zasadniczy sposób różni się od ministrantury w liturgii zreformowanej. Można rzec, że w liturgii tradycyjnej nie ma miejsca na żadną dowolność i przypadkowe działanie. Każde zachowanie ministranta, nawet najmniejszy detal stanowiący element posługi, jest ściśle określony. Podobnie jak ksiądz, który celebruje Mszę "trydencką" powinien ściśle dostosowywać się do rubryk zawartych w Mszale, tak też ministrant musi trzymać się reguł swojej służby. Istnieje tutaj wszakże ta różnica, że ministrantura w liturgii klasycznej nie została ujęta w żadne przepisy kościelne. W obszarze tym panuje raczej prawo zwyczajowe. Stąd w dziejach ministrantury pojawiło się wiele sposobów służenia do Mszy św. Nie można powiedzieć, że tylko jeden z nich jest właściwy, a reszta błędna. Jakkolwiek, jeżeli decydujemy się na któryś z rodzajów służby, powinniśmy ściśle trzymać się zarówno ogólnych reguł ministrantury, jak też reguł którymi rządzi się dana służba.
Rodzaje ministrantury zależne są z jednej strony od liczby ministrantów gotowych do posługi w czasie Mszy św., z drugiej od uroczystego charakteru celebry, a z trzeciej od miejscowych zwyczajów.
W mszach  recytowanych (cichych), służyć może w zasadzie jeden ministrant, aczkolwiek mogą to czynić także dwaj posługujący. W Mszach śpiewanych, odprawianych bez asysty diakona i subdiakona, służyć powinno dwóch ministrantów lub ceremoniarz wraz z akolitami, odpowiednio posługiwać może także turyferariusz. W Mszach uroczystych, oprócz asysty, służy z reguły także ceremoniarz, akolici i turyferariusz.
Zasady posługi jednego ministranta, dwóch albo ceremoniarza z akolitami, także mogą różnić się między sobą w pewnych detalach. Panuje tutaj raczej reguła, aby służba odbywała się w sposób godny i uporządkowany, a każdy z ministrantów znał odpowiednio wcześniej swoje obowiązki.
W każdym z krajów ukazywały się w dawnych czasach specjalne ceremoniały, w których opisywano szczegółowo zasady celebracji liturgicznych wraz ze szczegółowym opisem czynności ich uczestników. Rolą tych podręczników było ujednolicenie reguł, na podstawie których odprawiano święte obrzędy. Często bowiem zdarzało się, że niektóre diecezje albo parafie wprowadzały do liturgii jakieś dodatki lub liturgia obrastała w przeróżne naleciałości, obce jej duchowi. W Polsce najważniejszym z podręczników służących temu celowi był "Ceremoniał parafialny" opracowany przez bł. abpa Antoniego Nowowiejskiego. Na przełomie 50 lat, doczekał się on w sumie siedmiu wydań. Ostatnie z nich miało miejsce w 1931 r. Ceremoniał abpa Nowowiejskiego zawierał szczegółowe opisy czynności jakie mieli do wykonania uczestnicy liturgii podczas zwyczajnych obrzędów parafialnych. Miał on za zadanie służyć pomocą proboszczom w ich codziennej posłudze.
W XX wieku, ukazały się w Polsce dwa ceremoniały, przeznaczone dla kleryków i kapłanów, zawierające bardziej rozbudowane zasady celebracji liturgicznych. W 1949 r. wydano ceremoniał autorstwa niemieckiego księdza J. Ch. Muellera z 1904 r., zaś w 1957 r. ks. J. Ziółkowski wydał skrócony ceremoniał, w którym poświęcił dużo miejsca odnowionym przez Piusa XII w 1955 r. obrzędom Wielkiego Tygodnia. Szczegółowy ceremoniał uroczystości przypadających na ten okres opracował zaś w 1958 r. benedyktyn o. F. Małaczyński.
Z myślą wyłącznie o ministrantach, ks. prof. Gerard Szmyd wydał w 1934 r. niewielką książeczkę pt. "Ministrantura". Na pozycję z prawdziwego zdarzenia ministranci musieli jednak czekać do roku 1948, kiedy to ks. T. Nogala przetłumaczył na język polski książkę niemieckiego benedyktyna o. Hariolfa Ettenspergera OSB, pt. "W służbie ołtarza". Na jej łamach, językiem dostosowanym do młodych czytelników, poruszono szereg tematów związanych ze służbą ministrancką.
Opisane wyżej pozycje straciły w pewnych szczegółach swoją aktualność z związku ogłoszeniem, na polecenie papieża bł. Jana XXIII, Nowego Kodeksu Rubryk Brewiarza i Mszału Rzymskiego, który zaczął obowiązywać od 1 stycznia 1961 r. oraz nowej edycji Mszału Rzymskiego z 1962 r. Z uwagi na to, że w ciągu następnych lat ogromnego tempa nabrała reforma liturgiczna, po tychże zmianach nie zdążono już opracować i wydać zaktualizowanego ceremoniału na użytek kapłanów i ministrantów.
Sytuacja uległa zmianie dopiero w związku z decyzją papieża Benedykta XVI, który 7 lipca 2007 r. w swoim motu proprio "Summorum Pontificum" przywrócił prawo do celebrowania w całym Kościele tradycyjnej liturgii w oparciu o Mszał św. Piusa V.  Od 14 września 2007 r., kiedy to zaczęły obowiązywać postanowienia zawarte w dokumencie papieskim, pojawiło się żywe zapotrzebowanie na nowe wydania podręczników do celebracji Mszy św. według tradycyjnych zasad.
Na naszej stronie pragniemy wyjść na przeciw temu zapotrzebowaniu i przypominamy teksty wspomnianych wyżej ceremoniałów, z uwzględnieniem zmian dokonanych przez bł. Jana XXIII, w miejscach, w których udało nam się je dostrzec.

Redakcja

Przy tworzeniu portalu wykorzystano następujące książki:

CEREMONJAŁ PARAFJALNY. PRZEWODNIK LITURGICZNY DLA DUCHOWIEŃSTWA PASTERSTWEM DUSZ ZAJĘTEGO, NAPISAŁ Ks. Antoni Nowowiejski, MAGISTER ŚW. TEOLOGII, Profesor Seminarium Duchownego w Płocku, Wydanie drugie. Warszawa 1895.

Piękności Kościoła Katolickiego przedstawione w zewnętrznych uroczystościach, obrzędach i zwyczajach. Opracowali po niemiecku w 21 wydaniu xx. Grzegorz Rippel i Henryk Himjoben, a we francuzkim przekładzie pomnożył x. N. J. Cornet. Dla polskich czytelników z obu języków przełożył, zastosował i pomnożył x. Nestor H.S. Bieroński, Kanonik Katedry Kieleckiej, Proboszcz Małogoski, Warszawa 1889.

PODRĘCZNIK TEOLOGII PASTERSKIEJ wedle najpoważniejszych autorów i nowszych orzeczeń Kongregacji, ułożył x. dr. Alojzy Jougan, emer. profesor teologii pasterskiej w uniwersytecie lwowskim, Lwów 1917.

Biskup A. J. Nowowiejski, Ceremonjał Parafjalny. Przewodnik liturgiczny dla duchowieństwa pasterzowaniem dusz zajętego. Wydanie siódme. Płock 1931.

Ks. Mikołaj Gihr, Ofiara Mszy Świętej, wykład dogmatyczny, liturgiczny i ascetyczny dla duchowieństwa i świeckich, Poznań – Warszawa – Wilno – Lublin 1933.

MINISTRANTURA zawierająca przepisy liturgiczne dla ministrantów, akolitów i turiferarza wraz z tekstem mszy św. w języku łacińskim i polskim. Wydał ks. dr Gerard Szmyd, proboszcz kościoła św. Magdaleny we Lwowie, Lwów 1934, Nakładem autora.

MSZAŁ RZYMSKI z dodaniem nabożeństw nieszpornych opracował o. Gaspar Lefebvre benedyktyn, przekład polski poprawiali ks. dr Stefan Świetlicki i ks. Henryk Nowacki, opactwo św. Andrzeja, Lophem lez Bruges 1935.

Ks. dr Gerard Szmyd, Życie Chrześcijanina z Chrystusem w Kościele i liturgii, Lwów 1937.

Ettensperger, W SŁUŻBIE OŁTARZA. Podręcznik dla ministrantów wraz z dodatkami "Służba ceremoniarza" i "Służba Boża w Wielkim Tygodniu". Przełożył i uzupełnił. x. Teodor Nogala, Poznań 1948.

J. Ch. Mueller, Mały ceremoniał dla kleryków i kapłanów, (tłum. ks. prof. A. Prumbs) Poznań 1949.

Ks. dr Stanisław Huet, Eucharystia. Traktat teologiczno-moralny, Warszawa 1956.

J. Ziółkowski, Mały ceremoniał dla kleryków i kapłanów, Poznań 1957.

Johannes Brinktrine, Msza święta, Warszawa 1957. 

Ks. dr Alojzy Jougan, SŁOWNIK KOŚCIELNY ŁACIŃSKO-POLSKI, wydanie III zmienione i uzupełnione, Poznań-Warszawa-Lublin 1958.

O. Franciszek Małaczyński OSB, Ceremoniał obrzędów Wielkiego Tygodnia, Warszawa 1958.

Ks. dr Antoni J. Nowowiejski, Msza Święta, Wykład Liturgii Kościoła Katolickiego, Warszawa 2001.