|
|
||
|
|
Et introibo ad altare Dei, ad Deum, qui lætificat iuventutem meam MINISTRANT portal
ministrantów posługujących w klasycznym rycie rzymskim Służba ceremoniarza przy najważniejszych nabożeństwach |
|
|
|
o. Hariolf Ettensperger OSB I. Służba przy uroczystej celebrze z lewitami (z asystą).
Ceremoniarz zjawia się w zakrystii zawczasu. Jest on odpowiedzialny za to, by wszystkie sprzęty, potrzebne do służby świętej, znajdowały się na swoim miejscu. W tym celu stwierdza: a) jeżeli chodzi o ołtarz: czy jest należycie oświetlony, czy pali się sześć świec; czy mszał na pulpicie otwarty jest na właściwym miejscu; czy na ołtarzu znajdują się tablice z kanonem; czy w razie potrzeby, kluczyk od tabernakulum jest pod ręką, b) jeżeli chodzi o kredens: czy należycie przygotowany jest kielich, zaopatrzony w hostię i okryty welonem naramiennym (zanieść go na kredens jest rzeczą S); czy lekcjonarz jest założony właściwie; czy ampułki i dzwonki znajdują się na swoim miejscu, c) jeżeli chodzi o zakrystię: czy szaty i sprzęty ministrantów są w porządku; czy wyższe ministerium jest należycie ubrane – w razie potrzeby pomaga przy ubieraniu się; w końcu baczy, by wszyscy byli należycie ustawieni. Niekiedy poprzedza celebrę jakaś inna czynność, jak np, poświęcenie gromnic w uroczystość Matki Bożej Gromnicznej, poświęcenie palm w Niedzielę Palmową , lub wprowadzenie prymicjanta, czy dzieci przystępujących do pierwszej Komunii św. W takim wypadku K przywdziewa kapę (w barwie dnia, o ile nie ma innego wyraźnego przepisu). K, D i S nie zakładają na razie manipularzy. Przed rozpoczęciem modlitwy u stopni ołtarza K przebiera się w paramenta do mszy św. Przy sediliach, lub gdy ich brak, przed ołtarzem (zależnie od okoliczności także w zakrystii).Ornat i trzy manipularze leżą przygotowane na kredensie; o ile nie ma na nim miejsca, kościelny wzgl. Jeden z akolitów przynoszą je w odpowiedniej chwili do sediliów. Ktokolwiek przynosi te paramenta, musi zawsze być ubranym liturgicznie i nieść je należycie, a więc manipularz spoczywa na przedramieniu a ornat niesie oburącz przed sobą. Crm zdejmuje K kapę i podaje sam (wzgl. czyni to A1) manipularz. Następnie nakłada K ornat tak, żeby dobrze leżał. A1 podaje równocześnie D a potem S manipularze. Następuje teraz pochód do ołtarza.
Zanim cały pochód wyruszy do ołtarza, Crm daje znak do nałożenia kadzidła. Bezpośrednio zaś przed opuszczeniem zakrystii zarządza inklinację w stronę krzyża zakrystyjnego. W pochodzie idzie przed S. Przed ołtarzem odbiera birety, i stojąc poza K wzgl. obok D, zarządza rewerencję (Genu flectant). Następnie zanosi birety na sedilia i wraca do ołtarza, gdzie kleka na prawo od D, lub przed prawym bocznym stopniem in plano. (Jeżeli tak jest przyjęte, może wspólnie z D i S odpowiadać na modlitwy przy stopniach).
Pod koniec modlitw u stopni (dokładny moment zależy tu od warunków przestrzennych) Crm dale Tf oraz N znak do powstania dla nałożenia kadzidła. W chwili, gdy kapłan podchodzi po stopniach do ołtarza, wstaje i udaje się podczas nakładania kadzidła długą drogą do mszału. Bez rewerencji zabiera go wraz z pulpitem z ołtarza, schodzi bocznymi stopniami in planum i czeka tutaj do chwili okadzenia strony epistoły, po czym stawia go na powrót na ołtarzu. Na incenzację K schodzi Crm znowuż in planum, stając poza D. następnie D i Crm podchodzą bocznymi stopniami na swoje miejsca. Crm wskazuje K początek introitu. S ustawia się poza K i D, tworząc półkole. Wraz z całym ministerium Crm żegna się na rozpoczęcie introitu, a po odmówionym Kyrie zarządza dla obu lewitów: post celebrandem! Pod koniec śpiewanego przez chór Kyrie dalej K, D i S znak do pójścia na środek ołtarza dla odśpiewania Gloria. Podczas odmawiania przez K, D i S Gloria, Crm pozostaje na swoim miejscu. (O ile ministerium udaje się ad sedilia, (na czas Gloria, śpiewanego przez chór), wówczas Crm zarządza po znaku kryża św. Gloria rewerencję na suppedaneum. Gdyby właśnie przy końcu wypadło uczynić pokłon i dopiero po nim zarządza rewerencję, którą sam równocześnie oddaje, po czym najkrótszą drogą udaje się z K, D i S ad sedilia. Tutaj daje najpierw K, a następnie lewitom znak na zajęcie miejsc (Sedeant!) i nałożenie biretów. Następnie sam siada, na prawo od D. Pod koniec Gloria daje najpierw lewitom, a następnie K znak do powstania, a przy ołtarzu zarządza rewerencję. (Surgant! Procedant! Genuflectant!).
Gdy K podchodzi do ołtarza, Crm udaje się be nowej rewerencji dłuższą drogą do mszału. W chwili, gdy K zbliża się do mszału, czyni pokłon i wskazuje mu orację. Razem z K czyni wszystkie inklinacje. Wskazawszy początek oracji (o ile nie ma dalszych), wzgl. początek ostatniej oracji, kłania się w stronę K i obracając się w prawo udaje się do kredensu. Stąd bierze lekcjonarz i zanosi go (brzeg zwrócony do ołtarza!) S. Skoniwszysię S, staje po jego lewicy i wskazuje mu ewentualny początek epistoły. Na konkluzję ostatniej oracji Crm oraz S idą do środka ołtarza, oddają tu razem rewerencję i udają się (Crm po prawicy) na miejsce odśpiewania epistoły. Podczas niej Crm stoi po lewej stronie. Gdyby trzeba było przewrócić stronicę, może stać także po prawej stronie. Razem z S czyni wszystkie inklinacje. Na końcu odpowiada: Deo gratias. Następnie razem z S (po jego lewej stronie) udaje się do środka ołtarza, czyni wspólną rewerencję i towarzyszy mu (teraz po prawej stronie) do bocznych stopni po stronie epistoły. Czeka u dołu. Gdy S odbierze błogosławieństwo, Crm daje K znak na „Munda cor”, a S na przeniesienie mszału. Następnie może razem z D, trzymającym ewangeliarz, udać siędo środka ołtarza i pozostać tutaj, stojąc u dołu na swoim miejscu. Może wszakże pozostać nadal przy bocznych stopniach, kierując jedynie D do środka ołtarza, zwłaszcza wówczas, gdy na sposób rzymski nie ma w asyście N, a Tf podchodzi na nałożenie kadzidła bocznymi stopniami. W każdym razie, pod koniec czytanej po cichu przez K ewangelii daje w odpowiedniej chwili Tf znak, by podszedł dla nałożenia kadzidła, akolitom zaś, by ze świeczkami stanęli na środku ołtarza in plano. (O ile np. w oktawie Bożego Ciała śpiewa się dłuższą sekwencję, wówczas Crm po przeczytaniu przez K ewangelii zarządza rewerencję na suppedaneum i ad sedilia! Pod koniec powrót do ołtarza i dopiero nałożenie kadzidła).
Crm uważa, by całe ministerium było należycie ustawione do ewangelii. Pod koniec śpiewu alleluja, traktus, czy sekwencji (o ile się nie śpiewa bezpośrednio po ustawieniu) zarządza genuflexio i pochód na miejsce odśpiewania ewangelii (Genuflectant! Procedant!). Sam idzie na czele pochodu wzgl. obok Tf. Podczas ewangelii stoi po prawej stronie D. Na „Sequentia sancti evangelii...” daje Tf znak na podanie kadzielnicy. Wręcza ją następnie D a po okadzeniu ewangeliarza napowrót Tf, który przez ten czas pozostawał obok niego. Podczas incenzacji czyni razem z D inklinację. Przy końcu odpowiada: „Laus tibi Christe”. Następnie daje D oraz N znak, by odsunęli się nieco w prawo tak, aby S i akolici mogli swobodnie przejść. D, Tf i N kieruje w stronę ołtarza, nieco na lewo od środka na incenzację celebransa. W międzyczasie wchodzi sam pomiędzy obu akolitów do kredensu. Tutaj kładzie ewangeliarz i wraca do stopni ołtarza. Tam, gdzie przestrzeń chóru jest niewielka, może D okadzać K także z miejsca ewangelii, a S sam odnieść ewangeliarz do kredensu.
Jeżeli teraz następuje kazanie, D oraz S podchodzą po incenzacji do ołtarza, na znak Crm czynią na suppedaneum rewerencję (Crm ze swego miejsca również) i idą najkrótszą drogą ad sedilia; Crm również. Ministerium siada. Crm zaś dopiero wówczas, gdy da znak do nałożenia biretów. Po kazaniu – pochód do ołtarza i rewerencja (Surgant! Procedant! Genuflectant!).
Przy intonowanym Credo wszyscy na słowo „Deum” czynią inkinację, Crm pozostaje u dołu. Cała asysta czyni wszystkie inklinacje i przyklęka na „Et incarnatus est”. Jeżeli asysta udaje się ad sedilia, Crm zarządza rewerencję na suppedaneum i ad sedilia, ja na Gloria. Gdy chór śpiewa „Et incarnatus est”, Crm wstaje i klęka razem z niższym ministerium, dając w tym celu znak (Genuflectant!). Następnie wstaje i prowadzi D (po inklinacji przed K) do kredensu. Tutaj podaje mu oburącz bursę. Podczas gdy D zanosi ją na ołtarz, Crm wraca na swoje miejsce. Siada jednak dopiero wówczas (tak samo całe niższe ministerium), gdy D wróciwszy do ołtarza, zajmie swoje miejsce. Pod koniec Credo zarządza powstanie i pochód do ołtarza, jak przy Gloria (Surgant! Procedant!). Jeżeli asysta nie udaje się ad sedilia, Crm pozostaje przy stopniach ołtarza i zarządza na „Et incarnatus est” genufleksję na miejscu (Genuflectant!).
Gdy K całuje ołtarz, Crm staje na środku obok (poza) S, na „Oremus” przykleka równocześnie z nim i idzie po jego prawej stronie do kredensu. Tutaj pomaga S przy nakładaniu welonu i podchodzi poza nim razem z A1 do ołtarza. Staje przy nim, zwrócony podobnie jak D i S do ołtarza, odbiera od A1 ampułki, podaje je nastepnie S (ampułkę z winem za uszko, z wodą poniżej), odbiera je i oddaje A1. Następnie daje Tf i N znak do podejścia dla nałożenia kadzidła. Podczas nakładania idzie najkrótszą drogą na stronę ewangelii, zabiera z ołtarza mszał i obróciwszy się w lewo, schodzi na dół. Po okadzeniu strony ewangelii stawia znowuż pulpit z mszałem na ołtarzu, pozostaje przy nim i wskazuje odpowiednie modlitwy. Gdy Tf okadzi D, może okadzić następnie także pojedynczym rzutem Crm, Crm może przy tym pozostać przy mszale, zwracając się jedynie nieco (inklinacja) do Tf.
Gdy Tf po incenzacji udaje się do zakrystii (najpóźniej zaś z początkiem prefacji), Crm daje Cf znak na genufleksję i udanie się do zakrystii po pochodnie. Ci ostatni z Tf na czele wracają do chóru parami na Sanctus. Pod koniec prefacji Crm robi S miejsce przy mszale, a sam schodzi przed stopnie ołtarza. Kanon otwiera S. Pod koniec prefacji może go otworzyć i Crm stojąc po lewej stronie S, odmawiać razem głośno Sanctus (średni pokłon). W tym wypadku schodzi po Sanctus razem z S na dół i przyklęknąwszy na środku, staje po prawej stornie przednich stopni ołtarza.
Podczas kanonu Crm stroi, jak wyżej. Na „Hanc igitur” daje znak Tf i N, którzy klęczą na bocznych stopniach, do nałożenia kadzidła (gdy nie ma N w asyście, Crm nakłada je sam), daje akolitom znak na dzwonki, a całemu ministerium – genuflectant! Równocześnie sam klęka także. Po ostatnim przyklęknięciu Ck, zarządza powstanie (Surgant!), a Tf oraz N odsyła do zakrystii. W przeciwnym razie pozostają na miejscu. Crm stoi nadal na swoim miejscu. Pod koniec „Nobis quoque peccatoribus” przyklęka na środku razem z D, znajdującym się przy mszale, podchodzi do ołtarza i staje po lewej stronie K przy mszale. Czyni tutaj razem wszystkie rewerencje i obsługuje mszał.
Na commixtio (gdy K wpuszcza do kielicha cząstki hostii) schodzi Crm in planum i odmawia tutaj również Agnus Dei (średni pokłon!). (Zależnie od przyjętego zwyczaju, może Crm pozostać także przy mszale. Robi wówczas S nieco miejsca, odmawia razem głośno Agnus Dei, nie przyklęka wszakże z S, lecz czeka aż D odbierze od K pocałunek pokoju (Pax). Następnie przyklęka razem z D i schodzi z nim in planum). Gdy D udzieli S pocałunku pokoju, Crm, stojąc poza S, przyklęka razem z D i S i odbiera od S pocałunek pokoju, podchodząc doń z prawej strony. Kładzie przy tym ręce pod ramiona S i pochyla się (średni pokłon) nieco w prawo ku jego barkom. (Według danego chrześcijańskiego zwyczaju, przestrzeganego dziś jedynie jeszcze w kościołach zakonnych, dotykają nawzajem policzków). Crm robi przed i po pocałunku skłon głowy w stronę S. Przyklęknąwszy razem, udają się obaj najkrótszą drogą na suppedaneum. Crm idzie z prawej strony i staje po stronie epistoły na prawo od S. czyni razem wszystkie rewerencje. Jeżeli teraz następuje Komunia św. wiernych i trzeba odśpiewać uroczyście „Confiteor”, Crm pozostaje po pocałunku in plano i przynosi D książkę. Sam staje in plano przed prawym bocznym stopniem. Po Confiteor odbiera od D książkę i zanosi ją na kredens. Na „Domine, non sum dignus” daje A1 oraz A2 znak na dzwonek a następnie Cf znak na szpaler, klęknięcie i ew. na towarzyszenie Najśw. Sakramentowi. O ile zachodzi potrzeba, podaje D patenę do komunii św. Może również towarzyszyć przy stole Pańskim. Po udzieleniu Komunii św. zarządza dla Cf genufleksję i powrót do zakrystii. Równocześnie daje A1 znak na przyniesienie ampułek. Sam udaje się znów na suppedaneum, na stronę epistoły. O ile udziela się Komunii św. wiernym, Crm na „Quid retriubuam” celebransa daje A1 znak na przyniesienie ampułek. Podczas, gdy K spożywa Krew Najśw., robi średni pokłon i podaje następnie S ampułki (obie poniżej uszek), po czym odbiera je na powrót i oddaje A1. Następnie daje równocześnie D, S i A2 znak: D na przeniesienie mszału, S palli, A2 zaś welonu na kielich (o ile go nie przenosi S razem z pallą). Crm pozostaje nadal po stronie epistoły, otwiera mszał na Communio, o ile już uprzednio nie uczynił tego D, i obsługuje mszał, póki K nie prześpiewa ostatniego Postcommunio. Następnie zamyka mszał, schodzi in planum, i klęka do błogosławieństwa na stopniu. (Jeżeli przypada specjalna ewangelia końcowa, Crm przenosi najpierw mszał, po czym klęka do błogosławieństwa, jak wyżej).
Pod koniec ostatniej ewangelii Crm przynosi birety, daje znak na utworzenie szeregu oraz genufleksję, podaje D i S birety i idzie poza niższym ministerium do zakrystii (Genuflectant!, Procedant!). tutaj pochylając się przepuszcza przed sobą wyższe ministerium i zarządza inklinację w stronę krzyża zakrystyjnego (Adoratio crucis). Jeżeli potrzeba, pomaga przy rozbieraniu się z paramentów i troszczy się o to, by kielich i księgi znalazły się na swoim miejscu w zakrystii. |
|
|
Ettensperger, W SŁUŻBIE OŁTARZA. Podręcznik dla ministrantów wraz z dodatkami "Służba ceremoniarza" i "Służba Boża w Wielkim Tygodniu". Przełożył i uzupełnił. x. Teodor Nogala, Poznań 1948. |
||
