Et introibo ad altare Dei, ad Deum, qui lætificat iuventutem meam

MINISTRANT

portal ministrantów posługujących w klasycznym rycie rzymskim

Msza św. z asystą (pkt 9-13)

Strona główna

Biblioteka ministranta

Ministrantura

Ceremoniał

x. J. Ziółkowski

(przejdź do pkt 5-8)

9. Msza św. z wystawieniem Najśw. Sakramentu (ceremoniarz)

Na kredensji przygotowuje ceremoniarz dodatkowy welon naramienny do błogosławieństwa. Zanosi tu także manipularze asysty, które podaje po dokonanym wystawieniu, a przed ministranturą.

Podczas Mszy św. postępuje jak we Mszy św. z asystą bez wy­stawienia, z następującymi wyjątkami:

Birety zanosi do stołu kredensyjnego, a nie na sedes. Potem zabiera łódkę i schodzi się z turyferem na środku, celem nałoże­nia kadzidła. Podaje łódkę diakonowi, następnie odbiera ją i idzie na stronę Ewangelii, gdzie klęka na pierwszym stopniu obok subdiakona i klęczy przez cały czas okadzania. Potem wstaje, idzie na środek, przyklęka z turyferem, odnosi łódkę i podaje asyście manipularze.

Na Indulgentiam schodzi się z turyferem. Przyklęka, po czym stojąc czeka (razem z turyferem), aż celebrans odmówi Oramus Te Domine. Następnie, mając się udać do nałoże­nia kadzidła, przyklęka tuż przed stopniami i wchodzi na sup­pedaneum.

Przy Mszy św. z wystawieniem Najśw. Sakramentu, ilekroć ceremoniarz wchodzi na suppedaneum, klęka zawsze wpierw przed stopniami; u góry nie klęka, natomiast przyklęka na dole po zejściu.

Po nałożeniu kadzidła nie schodzi na środek, lecz idzie na stronę Ewangelii, zajmując miejsce na najwyższym stopniu obok sub­diakona. Po okadzeniu ceremoniarz schodzi się dopiero na środku z turyferem, przyklęka i odnosi łódkę.

Gdy w Ewangelii śpiewanej przez diakona zachodzi imię Jesus, wówczas ceremoniarz z diakonem i turyferem zwracają się w stronę ołtarza i skłaniają się ku Najśw. Sakr.

Po ofiarowaniu podczas okadzania Najśw. Sakramentu klęka koło kredensji, po czym dopiero udaje się do ołtarza, by zabrać mszał.

10. Msza św. żałobna (ceremoniarz)

Na kredensji nie przygotowuje ceremoniarz welonu naramien­nego dla subdiakona.

Podczas Mszy św. żałobnej odpada nasypanie kadzidła po mi­nistranturze i na Ewangelię. Po odśpiewaniu Lekcji przez sub­diakona, ceremoniarz zabiera od niego lekcjonarz, subdiakon nie idzie po błogosławieństwo. Po Ewangelii zabiera zaraz ewange­liarz od subdiakona i zanosi go na kredensję. W czasie Mszy św. żałobnej odpada pocałunek pokoju (reszta czynności jak podczas zwykłej Mszy św. z asystą.)

11. Subdiakon we Mszy św. z asystą

Uwaga: w razie potrzeby może funkcje subdiakona pełnić kle­ryk mający niższe święcenia, lub przynajmniej tonsurę. Wtedy jednak:

1. nie nosi manipularza,

2. nie puryfikuje kielicha,

3. nie nalewa wody do kielicha,

4. nie zdejmuje palki.

W zakrystii umywa ręce i przywdziewa szaty liturgiczne przy równoczesnym odmawianiu przepisanych modlitw. Bierze humerał, albę, cingulum, tunicellę oraz, gdy posiada święcenia sub­diakonatu, manipularz. Na dany znak przez ceremoniarza kłania się krzyżowi, celebransowi, nakłada biret i mając ręce złożone, idzie obok diakona (po lewej jego ręce) wzgl. przed diakonem do ołtarza.

Przed ołtarzem staje po lewej ręce celebransa, zdejmuje biret i przyklęka. Następnie stojąc na tym samym miejscu odmawia razem z celebransem i diakonem modlitwy wstępne. Przed sło­wami: vobis fratres i vos fratres, schyla się wpierw z diakonem do poziomu celebransa i następnie, gdy celebrans zwraca się w jego stronę, odpowiada na to umiarkowanym zwrotem, po czym razem z diakonem wyprostowuje się. Przy tej czyn­ności i innych wspólnych z diakonem powinien uważać na równo­czesne postępowanie. Przy Misereatur schyla się nieco, zaś przy Confiteor głęboko. Pamięta też w czasie odmawiania o zwrotach w stronę celebransa, gdy wymawia słowa tibi pater i te pater. Podnosi się na Indulgentiam. Na Deus tu conversus schyla się nieco. Po ministranturze wchodzi na suppedaneum z celebransem (nie przyklęka, ani nie kłania się). Następnie odwraca się w prawą stronę i asy­stuje przy nakładaniu kadzidła.

Następuje teraz okadzanie ołtarza. Gdy celebrans w czasie oka­dzania przyklęka, subdiakon przyklęka również. Tak samo postę­puje przy przechodzeniu przed środkiem ołtarza. Subdiakon to­warzyszy celebransowi, znajdując się po lewej jego stronie. Po okadzeniu ołtarza schodzą diakon i subdiakon in planum, po stronie Lekcji, aby okadzić celebransa. Subdiakon stoi podczas okadzania celebransa po lewej stronie diakona. Kłania się razem z diakonem celebransowi przed i po okadzeniu. Następnie odbiera od diakona kadzielnicę i podaje ją turyferowi.

Podczas Introitu stoi subdiakon za diakonem in plano po stronie Lekcji (wg niektórych autorów w formie półkola). Na początku Introitu żegna się razem z celebransem, nie skłania głowy na Gloria Patri, i odmawia Kyrie, stojąc za diakonem. Następnie robi razem z celebransem i diakonem zwrot w lewo i idzie in plano do środka ołtarza, nie klę­kając tam. Skoro celebrans zaczyna intonować Gloria, sub­diakon staje po lewej stronie diakona (który posunął się na prawo), a na Deo skłania głowę i razem z diakonem idą, bez przyklęknięcia, na górę, subdiakon na lewą stronę celebransa, diakon na prawą, by odmawiać z nim wspólnie Gloria. Razem podtrzymują tablicę (subdiakon trzyma lewą ręką, a diakon prawą), tworząc półkole. Pod koniec odkładają tablicę na miejsce i żegnają się razem z celebransem.

O ile asysta udaje się ad sedes, subdiakon przyklęka z dia­konem i udaje się ad sedes, siada i wkłada biret na głowę (o ile Msza św. nie jest z wystawieniem Najśw. Sakramentu), ręce trzyma pod tunicellą. Gdy chór śpiewa słowa wymagające skłonu głowy, zdejmuje biret i pochyla wraz z celebransem i diakonem głowę.

Pod koniec Gloria śpiewanego przez chór subdiakon wstaje, kładzie biret na krześle i udaje się do ołtarza. Na środku in plano przyklęka z diakonem, po czym zajmuje swoje miejsce za diakonem in plano.

Jeśli celebrans zostaje przy ołtarzu podczas śpiewania Gloria, lewici po odmówieniu hymnu wracają na swoje miejsca. Po Dominus vobiscum subdiakon idzie za celebransem na stronę Lekcji.

Na początku ostatniej oracji ceremoniarz podaje subdiakonowi lekcjonarz. Po otrzymaniu lekcjonarza opiera go o piersi tak, iż grzbiet ma w prawej ręce. Następnie wraz z ceremoniarzem, któ­ry kroczy przed nim (wzgl. po lewej ręce), idą na środek przed ołtarz, przyklękają in plano i udają się na stronę Lekcji. Po odśpiewaniu Lekcji idzie subdiakon z ceremoniarzem przed ołtarz, tu przyklękają wspólnie i idą do celebransa (lekcjonarz trzyma subdiakon na piersiach). Tu subdiakon klęka na najwyż­szym stopniu. Po otrzymaniu błogosławieństwa oddaje lekcjonarz ceremoniarzowi, po czym przenosi mszał na stronę Ewangelii. Przechodząc, przyklęka przed krzyżem na najniższym stopniu. Położywszy mszał, pozostaje przy nim i przewraca karty.

Na końcu Ewangelii mówi Laus Tibi Christe i prze­suwa nieco mszał na środek ołtarza.

Przy nakładaniu kadzidła asystuje podobnie jak po ministran­turze, a po nałożeniu schodzi in planum, gdzie staje przed turyferem. Gdy diakon po otrzymaniu błogosławieństwa staje obok subdiakona, przyklękają wszyscy, a następnie przechodzą w procesji na stronę Ewangelii.

Po Ewangelii zanosi subdiakon lekcjonarz celebransowi do po­całowania, nie przyklękając przed krzyżem lub Najśw. Sakra­mentem (nawet w czasie wystawienia). Trzymając lekcjonarz w lewej ręce, wskazuje prawą ręką początek Ewangelii. Następnie daje, trzymając oburącz, lekcjonarz do pocałowania, po czym za­myka go i skłoniwszy się celebransowi, wraca bez przyklęknięcia na lewą stronę diakona. Po okadzeniu celebransa oddaje lekcjo­narz ceremoniarzowi i wraca przed ołtarz, gdzie przyklęka na głos ceremoniarza.

Podczas Credo subdiakon zachowuje się podobnie jak przy Gloria.

Podczas Oremus przed Offertorium subdiakon przy­klęka na najniższym stopniu i idzie do stołu kredensyjnego, gdzie akolita nakłada mu welon naramienny. Subdiakon chwyta teraz lewą ręką odkryty kielich za trzon i nakrywa go prawym końcem welonu. Kładzie prawą rękę na welon i zanosi tak nakryty kie­lich do ołtarza na stronę Lekcji.

Skoro diakon podał patenę celebransowi, subdiakon wyciera kielich. Następnie podaje go wraz z puryfikaterzem diakonowi, po czym odbiera od akolity ampułki z winem i wodą. Ampułkę z winem podaje diakonowi. Sam trzyma ampułkę z wodą i mówi: Benedicite Pater Reverende. Po otrzymaniu błogo­sławieństwa nalewa kilka kropli wody do wina i oddaje ampułki akolicie.

Z kolei subdiakon z rękoma złożonymi na piersiach czeka, aż diakon poda mu patenę, którą nakrywa welonem i trzyma ją przez welon stroną wydrążoną do siebie, wysoko przed sobą, nie dotykając nią piersi. Bez przyklęknięcia lub skłonu głowy schodzi na środek przed ołtarz, gdzie przyklęka na najniższym stopniu (zaraz powstaje). Gdy diakon przychodzi okadzać subdiakona, ten opuszcza trochę patenę i zwraca się do niego. Przed i po okadze­niu skłania głowę. Na Orate fratres opuszcza nieco pa­tenę i odpowiada Suscipiat, nie schylając głowy.

W końcu prefacji na sine finc dicentes idzie bez przy­klęknięcia na lewą stronę celebransa. Tutaj schylony mówi z ce­lebransem, diakonem i ceremoniarzem Sanctus, przy końcu nie żegna się. Potem schodzi na swoje miejsce.

Gdy na Podniesienie diakon, który na początku Kanonu był przy mszale, przechodzi na prawą stronę celebransa i tutaj klęka, czyni to również subdiakon, ale na najniższym stopniu w środku. Podczas Podniesienia opuszcza patenę i głęboko schyla głowę. Gdy diakon po Podniesieniu przyklęka, by przejść na lewa stronę celebransa do mszału, wstaje razem z nim i stoi teraz do Pater noster. Pod koniec Pater noster na słowa Panem nostrum przyklęka subdiakon na najniższym stopniu i razem z diakonem udaje się na prawą stronę ołtarza, diakona ma po lewej stronie, jemu oddaje patenę. Oddawszy patenę, subdiakon klęka na jedno kolano i idzie do stołu kredensyjnego, gdzie ako­lita zdejmuje mu welon naramienny, potem wraca na swoje miejsce. Tutaj przyklęka na najniższym stopniu i zaraz powstaje.

Po Pax Domini diakon nakrywa kielich palką, subdiakon klęka równocześnie z nim na najniższym stopniu i idzie na suppedaneum pomiędzy celebransa i ceremoniarza i odma­wia głośno wraz z celebransem Agnus Dei, bijąc się przy tym w piersi. Potem przyklęknąwszy na suppedaneum, idzie z ceremoniarzem na swoje miejsce, gdzie już nie przyklęka. Gdy diakon przychodzi do subdiakona, by mu udzielić pocałunku po­koju, tenże odwraca się do niego i odbiera pocałunek (wkładanie rąk). Przed pocałunkiem i po nim skłania głowę do diakona. Gdy diakon powie: Pax tecum, odpowiada mu subdiakon Et cum spiritu tuo. Po skłonie głów diakon i subdiakon przyklękają. Następnie subdiakon w ten sam sposób, w jaki otrzymał poca­łunek pokoju, przekazuje go ceremoniarzowi.

Jeżeli subdiakon nie zanosi nikomu pocałunku pokoju, to po udzieleniu tegoż ceremoniarzowi, przyklęka z nim i udaje się na prawą stronę celebransa, jeśli posiada święcenia subdiako­natu, a jeśli ich nie ma, to udaje się na lewą stronę celebransa. Na Domine non sum dignus diakon i subdiakon po­chylają się razem z celebransem i uderzają się w piersi. Pod­czas spożywania Hostii św. i Krwi Najśw. czynią niski pokłon ciała przed Najśw. Sakramentem. Po spożyciu Hostii św. przez celebransa, na jego skinienie głowy odkrywa subdiakon prawą ręką kielich.

O ile ma być Komunia św. wiernych, wówczas po wypiciu Krwi Najśw. przykrywa subdiakon kielich palką. Następnie dia­kon i subdiakon przyklękają i zmieniają miejsca.

Niższa asysta odmawia już uprzednio Confiteor. Na Mise­reatur i Indulgentiam klękają przy celebransie, zwró­ceni do niego. W czasie rozdawania Komunii św. diakon trzyma patenę, subdiakon zaś towarzyszy celebransowi z rękoma złożo­nymi. Gdy diakon udziela także Komunii św., wówczas patenę przy celebransie trzyma subdiakon, a przy diakonie ceremoniarz. Wracając do Stołu Pańskiego zamieniają diakon i subdiakon w odpowiedniej chwili miejsce: diakon idzie na prawą, a subdia­kon na lewą stronę celebransa. Kielich puryfikuje subdiakon, jeśli jednak nie ma on odpowiednich święceń, czyni to diakon.

Aż do Ite, missa est stoi subdiakon za diakonem. Pod­czas udzielania błogosławieństwa klęczy subdiakon po lewej stro­nie diakona na najwyższym stopniu i schyla cokolwiek głowę. Po błogosławieństwie idzie subdiakon na lewą stronę celebransa i trzyma, jeżeli potrzeba, tablicę z początkiem Ewangelii św. Jana, odpowiada przy tym Et cum spiritu tuo i Gloria Tibi, Domine. Trzymając tablicę nie żegna się i nie przy­klęka.

Po Ewangelii razem z celebransem idzie na środek, skłania gło­wę i schodzi na dół, bierze swój biret, przyklęka, wkłada biret i odchodzi do zakrystii.

12. Subdiakon we Mszy św. z wystawieniem Najśw. Sakra­mentu

We Mszy św. z wystawieniem odpada całowanie ręki i przed­miotów podawanych celebransowi.

Subdiakon całuje jednak rękę celebransa, gdy otrzyma błogo­sławieństwo po Lekcji. Celebrans całuje lekcjonarz podany mu przez subdiakona po Ewangelii. Przed i po okadzeniu celebransa należy się ukłonić.

Gdy celebrans, czy to przychodząc, czy odchodząc ze środka, przyklęka, czynią to razem z nim także diakon i subdiakon.

Po nałożeniu kadzidła po Introicie następuje okadzanie Najśw. Sakramentu przed okadzeniem ołtarza, podczas którego subdiakon klęczy obok celebransa, z lewej jego strony na najniż­szym stopniu.

Gdy subdiakon po Ewangelii przenosi Ewangeliarz celebran­sowi do ucałowania, przechodząc przed Najśw. Sakramentem nie przyklęka, lecz wszystko wykonuje tak jak w zwykłej Mszy z asystą. Przynosząc kielich do ołtarza przyklęka na dole, nie u góry; później przed zejściem z pateną ku środkowi przyklęka u góry, a nie na dole.

Podczas okadzania Najśw. Sakramentu subdiakon klęczy obok celebransa.

Przed odniesieniem kielicha po Komunii św. subdiakon przy­klęka, bierze kielich, schodzi na dół, przyklęka znowu na środku i zanosi kielich do kredensji, potem wraca i staje bez przyklęknię­cia za diakonem.

13. Subdiakon we Mszy św. żałobnej

We Mszy św. żałobnej odpadają wszelkie pocałunki, nawet kielicha i pateny. Po ministranturze odpada okadzanie ołtarza.

Po odśpiewaniu Lekcji oddaje subdiakon lekcjonarz ceremo­niarzowi (po przyklęknięciu z nim na środku ołtarza). Potem idzie zaraz do mszału i skoro celebrans odejdzie, przenosi mszał. Podczas Ewangelii asystuje subdiakon przy mszale jak zwykle.

Po przeczytaniu Ewangelii nie ma nałożenia kadzidła. Po Ewan­gelii odśpiewanej przez diakona subdiakon nie zanosi lekcjonarza do pocałowania celebransowi (nie okadza się celebransa ani po­przednio ewangeliarza). Ponieważ subdiakon nie trzyma pateny od ofiarowania do Pater noster, dlatego też nie otrzymuje welonu naramiennego. Podczas ofiarowania kielicha przechodzi subdiakon na lewą stronę celebransa i asystuje podczas okadza­nia ołtarza, jak na Introit w zwykłej Mszy św. z asystą.

Nie odpada we Mszy żałobnej okadzanie celebransa, odpada natomiast okadzanie innych osób.

Podczas Lavabo stoi subdiakon za diakonem, jak na Introit. W czasie Kanonu na słowa celebransa Quam oblationem przyklęka subdiakon i idzie na stronę Ewangelii, gdzie odbiera od turyfera kadzielnicę, następnie klęka na najwyższym stopniu po stronie Ewangelii i okadza Przenajświętsze Ciało i Krew Pańską. Podczas przyklęknięcia celebransa przed i po Podniesieniu schyla subdiakon głowę. Po oddaniu kadzielnicy turyferowi zajmuje subdiakon znowu swe miejsce w środku ołtarza i stoi tutaj aż do Pax Domini.

Po Pax Domini idzie subdiakon na lewą stronę celebransa i mówi razem z nim Agnus Dei schylony, ale nie bije się w piersi. Udzielanie pocałunku pokoju odpada.

Dalszy ciąg czynności jest taki sam jak podczas Mszy św. z asystą.

(przejdź do pkt 14-16)

J. Ziółkowski, Mały ceremoniał dla kleryków i kapłanów, Poznań 1957.